Green economy là gì? kinh tế xanh là gì?

Nội dung chính

Green economy là gì?

Nền kinh tế xanh là nền kinh tế hướng đến việc giảm thiểu rủi ro môi trường và khan hiếm sinh thái, đồng thời hướng đến phát triển bền vững mà không làm suy thoái môi trường. Nền kinh tế xanh có liên quan chặt chẽ với kinh tế sinh thái, nhưng tập trung nhiều hơn vào chính trị. Báo cáo Kinh tế Xanh năm 2011 của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) lập luận rằng “để trở thành nền kinh tế xanh, một nền kinh tế không chỉ phải hiệu quả mà còn phải công bằng. Công bằng hàm ý việc công nhận các khía cạnh công bằng ở cấp độ toàn cầu và quốc gia, đặc biệt là trong việc đảm bảo Chuyển đổi Công bằng sang một nền kinh tế ít carbon, tiết kiệm tài nguyên và hòa nhập xã hội.”

Các nhà kinh tế học xanh và kinh tế học

Kinh tế học xanh được định nghĩa một cách rộng rãi là bất kỳ lý thuyết kinh tế nào mà theo đó một nền kinh tế được coi là một thành phần của hệ sinh thái mà nó tồn tại (theo Lynn Margulis). Một cách tiếp cận toàn diện đối với chủ đề này là điển hình, theo đó các ý tưởng kinh tế được kết hợp với nhiều chủ đề khác, tùy thuộc vào nhà lý thuyết cụ thể. Những người ủng hộ chủ nghĩa nữ quyền, chủ nghĩa hậu hiện đại, phong trào môi trường, phong trào hòa bình, chính trị xanh, chủ nghĩa vô chính phủ xanh và phong trào chống toàn cầu hóa đã sử dụng thuật ngữ này để mô tả những ý tưởng rất khác nhau, tất cả đều nằm ngoài kinh tế học chính thống.

Theo Büscher, sự tự do hóa chính trị ngày càng tăng kể từ những năm 1990 đồng nghĩa với việc đa dạng sinh học phải “tự hợp pháp hóa” về mặt kinh tế. Nhiều tổ chức phi chính phủ, chính phủ, ngân hàng, công ty, v.v. đã bắt đầu tuyên bố quyền được Định nghĩa và bảo vệ đa dạng sinh học theo cách thức tân tự do rõ rệt, đặt các khía cạnh xã hội, chính trị và sinh thái của khái niệm này vào giá trị của chúng được xác định bởi thị trường tư bản.

Định nghĩa về Green Economy theo Karl Burkart

Karl Burkart định nghĩa nền kinh tế xanh dựa trên sáu lĩnh vực chính:

Năng lượng tái tạo
Công trình xanh
Giao thông bền vững
Quản lý nước
Quản lý chất thải
Quản lý đất đai

Năm 2012, ICC đã công bố Lộ trình Kinh tế Xanh, bao gồm các đóng góp từ các chuyên gia quốc tế được tham vấn hai năm một lần. Lộ trình này là một nỗ lực toàn diện và đa ngành nhằm làm rõ và định hình khái niệm “kinh tế xanh”. Lộ trình nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong việc đưa ra giải pháp cho các thách thức toàn cầu. Lộ trình đặt ra 10 điều kiện sau đây liên quan đến hoạt động kinh doanh/nội ngành và hành động hợp tác để chuyển đổi sang nền kinh tế xanh:

Thị trường mở và cạnh tranh
Số liệu, kế toán và báo cáo
Tài chính và đầu tư
Nhận thức
Phương pháp tiếp cận vòng đời
Hiệu quả tài nguyên và sự tách rời
Việc làm
Giáo dục và kỹ năng
Quản trị và quan hệ đối tác
Chính sách và ra quyết định tích hợp

Tăng trưởng xanh

Tăng trưởng xanh là một khái niệm trong lý thuyết kinh tế và hoạch định chính sách, được sử dụng để mô tả các con đường tăng trưởng kinh tế bền vững với môi trường. Thuật ngữ này được Rae Kwon Chung (người Hàn Quốc), giám đốc của UNESCAP, đặt ra vào năm 2005. Khái niệm này dựa trên nhận thức rằng chừng nào tăng trưởng kinh tế vẫn là mục tiêu chủ đạo, thì cần phải tách bạch tăng trưởng kinh tế khỏi việc sử dụng tài nguyên và các tác động tiêu cực đến môi trường. Do đó, tăng trưởng xanh có liên quan chặt chẽ đến các khái niệm về kinh tế xanh và phát triển carbon thấp hay phát triển bền vững. Động lực chính của tăng trưởng xanh là quá trình chuyển đổi sang các hệ thống năng lượng bền vững. Những người ủng hộ chính sách tăng trưởng xanh cho rằng các chính sách xanh được thực hiện tốt có thể tạo ra cơ hội việc làm trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, nông nghiệp xanh hoặc lâm nghiệp bền vững.

Một số quốc gia và tổ chức quốc tế, chẳng hạn như Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Ngân hàng Thế giới và Liên Hợp Quốc, đã xây dựng các chiến lược về tăng trưởng xanh; một số tổ chức khác, chẳng hạn như Viện Tăng trưởng Xanh Toàn cầu (GGGI), cũng dành riêng cho vấn đề này. Thuật ngữ tăng trưởng xanh được sử dụng để mô tả các chiến lược quốc gia hoặc quốc tế, ví dụ như một phần của quá trình phục hồi kinh tế sau suy thoái do COVID-19, thường được coi là sự phục hồi xanh.

Năng lượng tái tạo là gì?

Năng lượng tái tạo là những nguồn năng lượng được tạo ra từ các quá trình tự nhiên và có khả năng tái tạo liên tục trong thời gian ngắn, không cạn kiệt theo thời gian sử dụng. Khác với nhiên liệu hóa thạch như than đá hay dầu mỏ, năng lượng tái tạo có lượng khí thải carbon rất thấp hoặc bằng không, góp phần giảm thiểu biến đổi khí hậu.

Các loại năng lượng tái tạo phổ biến hiện nay bao gồm:

Điện mặt trời (pin năng lượng mặt trời): Sử dụng tấm pin mặt trời để chuyển đổi ánh sáng thành điện năng. Đây là nguồn năng lượng dồi dào, đặc biệt phù hợp với các quốc gia có khí hậu nắng nhiều như Việt Nam.
Điện gió: Tua bin gió được sử dụng để khai thác sức gió, chuyển động của không khí được chuyển thành điện năng.
Thủy điện: Sử dụng dòng chảy của nước để quay tua bin và tạo ra điện. Đây là nguồn năng lượng chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu năng lượng của Việt Nam hiện nay.
Sinh khối (biomass): Tận dụng các phế phẩm nông nghiệp, gỗ, hoặc chất thải hữu cơ để tạo ra năng lượng.
Nhiệt điện địa nhiệt và năng lượng đại dương: Dù còn hạn chế trong khai thác, nhưng cũng là các hướng đi tiềm năng trong tương lai.

Việt Nam và xu hướng phát triển năng lượng tái tạo

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã có bước chuyển mạnh mẽ sang phát triển các nguồn năng lượng sạch, đặc biệt là năng lượng mặt trời và năng lượng gió. Theo thống kê:

Đến cuối năm 2023, tổng công suất điện mặt trời tại Việt Nam đạt gần 20 GW, chủ yếu nhờ các chính sách ưu đãi về giá mua điện (FIT).
Điện gió cũng đang tăng trưởng, với hơn 4 GW công suất đã được đưa vào vận hành và hàng loạt dự án đang được đầu tư, đặc biệt là điện gió ngoài khơi.
Thủy điện vẫn đóng vai trò quan trọng, chiếm khoảng 30% công suất phát điện quốc gia.

xu-huong-năng-luong-tai-tao — *Quy hoạch điện VIII được Chính phủ phê duyệt vào tháng 5/ 2023 ưu tiên điện sinh khối, điện rác, điện mặt trời áp mái.*

Chính sách và cam kết quốc tế

Việt Nam là một trong những quốc gia ký cam kết tại Hội nghị COP26 năm 2021, trong đó tuyên bố đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ và thúc đẩy năng lượng tái tạo:

Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045, đặt mục tiêu tỷ trọng năng lượng tái tạo đạt ít nhất 30% tổng sản lượng điện vào năm 2030.
Cơ chế giá FIT (Feed-in Tariff) cho điện mặt trời và điện gió nhằm thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân.
Cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) đang được thử nghiệm, cho phép doanh nghiệp mua điện sạch trực tiếp từ các nhà sản xuất, góp phần phát triển thị trường điện cạnh tranh và xanh hơn.
Tăng cường hợp tác quốc tế, tiếp nhận hỗ trợ tài chính và công nghệ từ các tổ chức như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), và các nước phát triển.

Hình thức thực hiện

EPR đã được thực hiện dưới nhiều hình thức, có thể được phân loại thành ba phương pháp chính:

Bắt buộc
Thương lượng
Tự nguyện