JETP là gì? Just Energy Transition Partnership là gì?

JETP là gì?

Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng hay Just Energy Transition Partnership (JETP) là một sáng kiến hợp tác dài hạn và đầy tham vọng giữa các quốc gia phát triển và đang phát triển, nhằm hỗ trợ quá trình chuyển đổi hệ thống năng lượng theo hướng bền vững, ít phát thải khí nhà kính và công bằng xã hội. Mục tiêu chính của JETP là thúc đẩy việc phi carbon hóa hệ thống điện, đảm bảo quá trình chuyển dịch năng lượng không gây thiệt hại cho các nhóm dễ bị tổn thương, đồng thời mở ra các cơ hội kinh tế mới gắn liền với quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế phát thải ròng bằng không.

Vì sao gọi là “Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng”?

“Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng” (JETP) được gọi như vậy vì tập trung vào chuyển đổi năng lượng xanh nhưng vẫn đảm bảo công bằng xã hội.

JETP là sự hợp tác giữa các nước phát triển và đang phát triển để hỗ trợ tài chính và kỹ thuật, giúp chuyển đổi năng lượng nhanh mà không gây tổn hại đến người lao động và cộng đồng dễ bị ảnh hưởng.

“Một quá trình công bằng” nghĩa là không để ai bị bỏ lại phía sau, đồng thời tạo ra việc làm mới và giảm thiểu tác động xã hội tiêu cực.

Do đó, JETP vừa thúc đẩy giảm phát thải, vừa bảo vệ quyền lợi con người, giúp chuyển đổi năng lượng bền vững và có trách nhiệm.

Mục tiêu của JETP

Giảm phát thải carbon trong hệ thống điện: JETP hướng đến mục tiêu nhanh chóng giảm sự phụ thuộc vào các nhà máy điện chạy bằng than và tăng tỷ trọng các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, gió và thủy điện.

Thúc đẩy hiệu quả năng lượng: Cải thiện hiệu quả năng lượng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm sản xuất, thép và tòa nhà, là một khía cạnh quan trọng của kế hoạch.

Phát triển các ngành công nghiệp năng lượng tái tạo: JETP tìm cách thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp năng lượng tái tạo và các hệ sinh thái dịch vụ liên quan.

Đảm bảo quá trình chuyển đổi công bằng: Một khía cạnh quan trọng của JETP là đảm bảo quá trình chuyển đổi năng lượng diễn ra công bằng và bình đẳng, giảm thiểu tác động tiêu cực đến người lao động và cộng đồng, đồng thời tạo ra các cơ hội mới.

Hiện đại hóa lưới điện: Điều này bao gồm việc nâng cấp mạng lưới truyền tải và phân phối, đồng thời phát triển lưới điện thông minh và hệ thống lưu trữ năng lượng để thích ứng với việc tích hợp năng lượng tái tạo.

Đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng không: Mục tiêu cuối cùng là hỗ trợ Việt Nam đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng không vào năm 2050.

Những quốc gia nào đang tham gia (JETP)

Quan hệ đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) là một sáng kiến hợp tác quốc tế nhằm hỗ trợ các quốc gia đang phát triển chuyển đổi hệ thống năng lượng theo hướng phát thải thấp, bền vững và công bằng. Tính đến nay, JETP có sự tham gia của hai nhóm chính: các quốc gia đối tác phát triển và các quốc gia đang phát triển nhận hỗ trợ.

Nhóm các quốc gia đối tác phát triển

Nhóm này chịu trách nhiệm cung cấp tài chính, công nghệ và hỗ trợ chính sách. Các thành viên bao gồm:

Nhóm G7:

• Hoa Kỳ
• Vương quốc Anh
• Đức
• Pháp
• Ý
• Canada
• Nhật Bản

Liên minh châu Âu (EU)

Các quốc gia khác:

• Na Uy
• Đan Mạch

Các quốc gia đang phát triển tham gia JETP

JETP hiện được triển khai thí điểm tại một số quốc gia có hệ thống điện phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là than đá:

• Nam Phi – quốc gia đầu tiên tham gia JETP (công bố tại COP26, 2021)
• Indonesia – công bố tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 Bali, 2022
• Việt Nam – công bố tháng 12/2022
• Senegal – công bố năm 2023

Nguyên tắc của JETP tại Việt Nam – Chìa khóa cho chuyển dịch năng lượng công bằng và bền vững

Công bằng và hòa nhập xã hội

JETP đặt con người làm trung tâm, cam kết hỗ trợ người lao động ngành than và cộng đồng bị ảnh hưởng. Việc đào tạo lại và tạo việc làm mới trong năng lượng tái tạo là ưu tiên hàng đầu để bảo đảm ổn định xã hội.

Minh bạch và trách nhiệm giải trình

Việc công khai các kế hoạch, cam kết và tiến độ giúp xây dựng niềm tin. Việt Nam sẽ thường xuyên báo cáo kết quả và khuyến khích sự tham gia của các bên liên quan trong giám sát thực hiện.

Huy động tài chính hiệu quả

Nguồn vốn hơn 15 tỷ USD sẽ được sử dụng ưu tiên cho các dự án giảm phát thải nhanh và phát triển năng lượng tái tạo. Việc kết hợp vốn vay ưu đãi, viện trợ và đầu tư tư nhân là yếu tố then chốt.

Tập trung giảm phát thải nhanh

Việt Nam đặt mục tiêu đạt đỉnh phát thải ngành điện trước 2030 và tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo lên gần 50%. Đây là cam kết tham vọng đòi hỏi sự phối hợp hiệu quả giữa nhiều bên liên quan.

Hỗ trợ chuyển đổi công nghệ và nâng cao năng lực

Việt Nam tập trung phát triển công nghệ sạch và nâng cao năng lực vận hành năng lượng tái tạo. Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố thiết yếu để đảm bảo chuyển đổi năng lượng bền vững.

Dự án Trọng Điểm Thuộc JETP tại Việt Nam Đang Triển Khai

Thủy điện tích năng Bắc Ái (Ninh Thuận)

• Công suất thiết kế: 1.200 MW

• Mục tiêu: Tăng cường khả năng lưu trữ và điều tiết nguồn điện từ năng lượng tái tạo.
• Ý nghĩa: Đây là dự án thủy điện tích năng đầu tiên tại Việt Nam, đóng vai trò then chốt trong việc ổn định hệ thống điện và giải quyết vấn đề quá tải lưới điện tại các vùng nhiều điện mặt trời, điện gió.

Mở rộng nhà máy thủ điện Trị An (Đồng Nai)

• Công suất bổ sung: 200 MW

• Mục tiêu: Nâng cao hiệu suất sử dụng nguồn nước hiện có, góp phần giảm phụ thuộc vào nhiệt điện than.

• Trạng thái: Đã được đưa vào Quy hoạch điện VIII điều chỉnh và đang trong quá trình chuẩn bị đầu tư.

 

Điện gió gần bờ Trà Vinh – Giai đoạn 2

• Công suất dự kiến: 48 MW

• Mục tiêu: Tận dụng tiềm năng gió tại khu vực ven biển để phát triển năng lượng tái tạo sạch.

• Thời gian dự kiến đấu thầu: Trong năm 2025.

• Lợi ích: Góp phần mở rộng quy mô điện gió tại miền Nam, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương.